Paslanmaz Boru ve Kullanım Alanları

Paslanmaz çelikten imal edilirler. Dayanıklıkları, korozyon dirençleri, sertlikleri, süreklilikleri yüksektir ve uzun ömürlüdürler. Yüksek sıcaklıklara, basınca, tuzlu su ve asit gibi tahriş edici sıvı ve gazlara dayanıklıdırlar. Paslanmaz borular dikişli (kaynaklı) ve dikişsiz (çekme) olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Birçok sektörde kendine kullanım yeri bulmakla birlikte başlıca kullanıldığı yerler sektörler şunlardır; kimya ve petrokimya sanayi (depolama tankları ve nakil hatları), ilaç sanayi, gıda ve şeker sanayi, sabun sanayi, alkollü ve alkolsüz içecek sanayi, ısı sanayi (eşanjör ve rezistans üretimi), gemicilik sanayi (gemi, yat ve tekne inşaatlarında), endüstriyel mutfaklar (mutfak tezgahları ve aksesuarlar), otomotiv sanayi, beyaz eşya sanayi, mimari uygulamalar, makina imalatı, mobilya ve küçük ev aletleri.

Paslanmaz Boru Çeşitleri ve Yüzeyleri Nelerdir?

Dikişli paslanmaz boru Nedir?

Kesilen çelik plakanın soğuk şekil verme yöntemi ile yuvarlatılarak boyuna kaynak yapılması ile elde edilirler ve kaynaklı boru olarak da bilinirler.

HF (Yüksek Frekans) Kaynak, basınca dayanıklı olmadıklarından daha çok dekorasyon amaçlı ya da endüstriyel mutfak gibi alanlarda kullanılırlar. Yüksek frekans kaynağı (high frequency welding) EN 10296-2 standardında üretim yapılır.

TIG (Tungsten İnert Gaz) & Lazer Kaynak , basınca dayanımları yüksek olduğundan endüstriyel tesisatlarda, basınçlı akışkan hatlarında kullanılırlar. TIG Kaynağı (tungsten inert gas welding) veya Lazer Kaynağı EN 10217-7 standardında üretilirler.

Endüstriyel dikişli borular, sağlamlığın ön plana çıktığı (ör; tesisat, sanayi) uygulamalarda kullanılırlar.

Hijyenik dikişli borular, ise gıda ve ilaç sanayi gibi sağlık ve hijyene çok önem verilen ortamlarda kullanılırlar.

Kaynak Türleri Nelerdir?

HF Kaynak TIG kaynağa göre çok daha hızlı yapılmaktadır. HF kaynaklı borular yüksek basınca fazla dayanıklı değillerdir ve genellikle dekoratif amaçlı kullanılmaktadırlar.

TIG Kaynak yapılırken hava ile temasının kesilmesi gerekmektedir. Bunun için kaynağın yapıldığı alan argon gazı ile doldurularak atmosferin içinde bulundurmuş olduğu gazlar ortamdan atılmış olur. Böylece kaynağın düzgün bir şekilde yapılmasının önündeki engeller kaldırılmış olur. Bu kaynak türü HF kaynağına göre daha sağlamdır fakat daha uzun sürede yapılmaktadır.

Lazer Kaynak uygulanması oldukça ince bir işçilik ile mümkündür. HF kaynağı kadar hızlı yapılabilmektedir. Bu kadar hızlı olmasına rağmen TIG kaynağı kadar da sağlam olmaktadır. Fakat çok hassas bir çalışmayı gerektirmektedir.

Yüzey Çeşitleri

Mat Yüzey üretimden çıktıklarında yüzeyleri mat halde bulunmaktadır. Bu boruların kaynak yüzeylerinin taşlanıp kullanıma sunulmuş hali mat boru olarak adlandırılır.

Satine Yüzey (320 grit) üretimden çıktıktan sonra satine işlemine tabii tutulurlar. Bu işlem borunun teker halindeki zımpara taşlarının arasından geçmesiyle yapılır. Zımpara taşının hassasiyetine grit adı verilir ve grit ölçüsü ne kadar büyükse boru o kadar parlak olacaktır.

Polisajlı Yüzey (600 grit) üretim sonrası öncelikle satine işlemi yapılır . Bunun ardından 600 grit zımpara taşıyla parlatılır, keçeler ve parlaklığı arttıran bir macunla tekrardan temizlenirler. Tüm işlemler sonrasında yüzeyleri 600 grit (ayna yüzeyli polisajlı boru) halini alır.

Paslanmaz Boru Neden Tercih Edilir?

Mukavemet: Paslanmaz borular hem mekanik yüklere hem de sıcaklığa oldukça dayanıklıdırlar ve yüksek basınçları kolaylıkla tolere edebilirler.

Uzun Ömürlü: Paslanmaz borular yıllar içinde özelliklerini kaybetmez ve ilave herhangi bir işleme ihtiyaç duymazlar.

Güvenlik: açısından Paslanmaz borular kullanım sırasında zararlı maddeler yaymaz ve çalışma ortamını etkilemezler. İçlerinden geçen gaz ya da sıvılar toksinlerden etkilenmeyeceğinden gıda ve ilaç gibi birçok endüstri kolu için olmazsa olmazdırlar.Çok geniş bir ebat ve fiyat fiyat yelpazesine sahip olduklarından, kullanıcılar kendileri için en uygun ürünü tercih edebilirler.

Dayanıklılık: açısından Paslanmaz çelikten yapılmış borular, yüksek basınca karşı oldukça dayanıklıdırlar ve sızdırmazlıklarını kaybetmezler.

Dikişsiz (Çekme) Paslanmaz Boru

Dikişsiz borular, ağır sanayide ve yüksek basıncın olduğu uygulamalarda kullanılırlar. Korozyona karşı çok iyi bir dirence sahip olmakla birlikte, yüksek sıcaklıklarda mukavemetini koruyabilmektedirler.

Akkor haline getirilen kütüğün sıcak şekil verme yöntemiyle şekillendirilmesi ile tek parça halinde üretilirler.

Mikroyapıdaki homojenlikleri sayesinde dikişsiz boruların mukavemeti, sac kıvırarak ve kaynak yapılarak üretilen dikişli borulara göre daha yüksek olmakla birlikte, üretim maliyetleri de daha yüksektir.

Tavlama Nedir?

Tavlama malzemenin ısıl işleme tabi tutulmasıdır 1050 °C'de uygulanır. Bu sayede borunun mukavemet, sertlik ve elastikiyet gibi özellikleri olumlu şekilde değişir ve uzun ömürlülüğü sağlanmış olur.

Kullanım Alanları

Dekoratif Borular (Tavsız): Kent yaşamının ayrılmaz bir parçası olan modern peyzaj ve şehircilik anlayışı ile ortaya çıkan, bakım gerektirmeyen, uzun yıllar güvenle kullanılabilen şehir mobilyaları ve aksesuarlarının en önemli yapı elemanı paslanmaz borulardır.

Tavlı Borular (TIG Kanyak - 1150°C'de Normalizasyon, Doğrultma ve Hidrostatik Test): Gıda, kimya, gübre, kağıt, ilaç, yağ sanayileri başta olmak üzere her tür korozif ortam ve uygulamada kullanılabilirler.

Otomotiv Boruları (Tavsız - HF Kaynak - Çekme, Bükme, Ezme ve Yassıltma Testleri): Günümüz otomotiv sektöründe eksoz boruları artık paslanmaz borudan üretilmektedir.

Tephir ve Eşanjör Boruları (TIG Kaynak - E/C Test - Sızdırmazlık Testi): Uygulamaya özel olarak geliştirilen bu borular, Şeker Fabrikalarında uzun yıllardır güvenle kullanılmaktadır.

Endüstriyel Mutfak Boruları (TIG ve HF Kaynak - Tavlı / Tavsız - Yüzey işlemleri): Endüstriyel mutfak üreticilerinin hijyen, estetik ve dayanıklılık ihtiyaçlarını karşılamaktadırlar.

Paslanmaz Çelik Boruların İmalat Normları

• • ASTM A213 Dikişsiz Ferritik ve Austenitik Boyler, Süper Isıtıcı ve Isı Değiştirgeç Tüp İmalatı
• • ASTM A268 Ferritik Paslanmaz Çelik Malzemeden Genel Amaçlı Dikişli ve Dikişsiz Boru İmalatı
• • ASTM A269 Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Genel Amaçlı Dikişsiz ve Dikişli Tüp İmalatı
• • ASTM A270 Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Dikişsiz ve Dikişli Gıda Endüstrisine Uygun Boru İmalatı
• • ASTM A271 Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Dikişsiz Rafineri Servis Boru İmalatı
• • ASTM A312 Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Dikişsiz ve Dikişli Boru İmalatı
• • ASTM A376 Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Yüksek Sıcaklıkta Kullanılan Dikişsiz Boru İmalatı
• • ASTM A450 Karbon Ferritik Alloy ve Austenitik Alloy Çelik Tüplerin Genel İhtiyaca Göre İmalatı
• • ASTM A249 Austenitik Çelik Malzemeden Dikişli Isı Değiştirgeç ve Kondenser Tüpü İmalatı
• • ASTM A688 Austenitik Çelik Malzemeden Dikişli Su Isıtıcı Tüpü İmalatı
• • ASTM A669 Ferritik ve Austenitik Dikişsiz Dupleks Paslanmaz Tüp İmalatı
• • ASTM A789 Ferritik ve Austenitik Paslanmaz Çelik Malzemeden Genel Maksatlı Dikişli ve Dikişsiz Tüp İmalatı
• • ASTM A790 Ferritic ve Austenitik Dikişli ve Dikişsiz Paslanmaz Borular
• • ASTM B677 Dikişsiz Boru ve Tüp UNS¬No. 8904
• • ASTM B673 Dikişli Boru UNS¬No. 8904
• • ANSI 36.19 Paslanmaz Dikişli ve Dikişsiz Borular SCH Serisi
• • ANSI B 36.10 Dikişli ve Dikişsiz Borular SCH Serisi

Paslanmaz Çelik Boru Standartları

• • TS EN 10217-7: Bu standard, oda sıcaklığında, düşük ve yüksek sıcaklıklarda, basınç ve korozyona dayanıklılık amaçları için kullanılan ostenitik ve ostenitik-ferritik paslanmaz çeliklerden yapılan dairesel kesitli dikişli boruların iki deney kategorisinde teknik teslim şartlarını kapsar.
• • TS EN 10216-5: Bu standard, oda sıcaklığında, düşük sıcaklıklarda veya yüksek sıcaklıklarda basınç ve korozyona karşı direnç amaçları için uygulanan ostenitik (sürünmeye dayanımlı çelik dahil) ve ostenitik-ferritik paslanmaz çelikten yapılan dairesel kesitli dikişsiz borularla ilgili iki deney kategorisinde teknik teslim şartlarını kapsar.
• • TS EN 10296-2: Mekanik ve genel mühendislik amacları için dikişli yuvarlak çelik borular
• • TS EN 10297-2: Bu standartlar, ostenitik ve ostenitik-ferritik paslanmaz çeliklerden yapılan dairesel kesitli dikişli ve dikişsiz boruların kimyasal kompozisyonlarını, teknik teslim şartlarını, çalışma sıcaklıklarındaki mekanik özelliklerini, tercih edilebilir testleri ve bazı boyutsal ölçülere ait toleransları kapsamaktadır.
• • TS ISO 7598: ”ISO 7-1’e Göre Diş Açılmış Paslanmaz Borular”. Bu standart boyutları ISO 65’de yer alan orta serilere denk gelen ve ISO 7-1 ‘e göre diş açılmış dikişli ve dikişsiz ostenitik paslanmaz çelik boruların boyutlarını ve kendine has özellikleri kapsar.
• • TS ISO 2037: ”Gıda Endüstrisinde Kullanılan Paslanmaz Çelik Borular”. Bu standart, gıda endüstrisine uygun paslanmaz çelik boruların boyutlarını, toleranslarını ve yüzey pürüzlülüğünü, malzeme ve hijyenik özelliklerini kapsamaktadır.
• • TS EN 10312: ”Kullanım Amaçlı Sıvının (Su Dahil) Taşınması İçin Kaynaklı Paslanmaz Çelik Borular ve Bağlantı Elemanları – Teknik Teslim Şartları”
• • TS EN ISO 1127: ”Paslanmaz Çelik Boruların Boyutları, Toleransları ve Birim Uzunluk Kütleleri”. Bu standart, paslanmaz çelik boruların çaplarını, et kalınlıklarını, toleranslarını ve birim uzunluğa düşen kütle değerlerini kapsamaktadır.
• • ASTM A554: Mekanik ve dekoratif amaçlı paslanmaz çelik borular